Kategoria: Pomorski Przegląd Gospodarczy

„Prawdziwa kultura jest humanizacją, podczas gdy niekultura czy kultury fałszywe dehumanizują. Dlatego człowiek wybierając kulturę, prowadzi grę, w której idzie o jego losy. Kultura nie może być zniewolona przez władzę polityczną czy ekonomiczną, musi być wspomagana przez jedną i drugą, we wszystkich przejawach społecznej i prywatnej inicjatywy, zgodnie z prawdziwym humanizmem, tradycją i autentycznym duchem każdego narodu.”

Jan Paweł II o kulturze, W dziele kultury Bóg zawarł przymierze z człowiekiem – przemówienie do przedstawicieli świata kultury, Rio de Janeiro, 1 lipca 1980.

Język, literatura, teatr, sztuki wizualne, architektura, rzemiosło, kino, audycje radiowe i telewizyjne – te formy wyrażania razem stanowią o różnorodności kulturowej państw budujących wspólnotę europejską. Mimo iż pochodzą z różnych krajów lub regionów, są tworzone przez człowieka i to człowiek jako jednostka sam jest kulturą i przyczynia się do jej kreowania w każdej sferze swojego życia. Ta twórczość potem składa się na wspólne, europejskie dziedzictwo kulturowe.

Unia Europejska wyznaczyła sobie cel zachowania i wspierania tej różnorodności oraz udostępnienia jej możliwie najszerszemu gronu odbiorców. Różnorodność językowa jest jednym z takich kulturowych fundamentów. Język nie tylko otwiera drzwi do innych kultur, wzbogaca on również w sposób praktyczny naszą zdolność czerpania korzyści z kontaktów kulturowych podczas podróży po państwach UE lub pracy w nich. Celem długofalowym jest zachęcenie obywateli Europy do nauki dwóch języków obcych. Unia Europejska zaangażowana jest również w ochronę języków regionalnych oraz języków mniejszości na swoim terytorium (język baskijski, bretoński, kataloński, fryzyjski, walijski itd.). Szacuje się, że ponad 40 milionów ludzi w UE posługuje się językiem ojczystym, który nie jest językiem urzędowym kraju, z którego pochodzą[1].

Wsparcie różnorodności językowej jest również jedną z głównych zasad działania UE. Wraz z jej rozszerzeniem w 2004 r. liczba języków urzędowych wzrosła z 11 do 20. Zgodnie z unijnymi wymaganiami jej prawodawstwo musi być dostępne we wszystkich językach, aby mogli się z nim zapoznać wszyscy obywatele UE. Dzięki temu mają oni zagwarantowane prawo komunikowania się z instytucjami lub organami UE w swoich ojczystych językach. Podobnie każdy deputowany do Parlamentu Europejskiego korzysta z prawa reprezentowania swoich wyborców w ich języku ojczystym.

Cel zachowania i wspierania różnorodności kulturowej nakreślono w Traktacie z Maastricht w 1992 r., w którym po raz pierwszy formalnie dano wyraz wymiarowi kulturowemu integracji europejskiej. Jednakże inicjatywy kulturalne prowadzono już dużo wcześniej. Na przykład cieszący się powodzeniem program polegający na corocznym wyborze Europejskiej Stolicy Kultury rozpoczęto w 1985 r.[2] Celem programu „Stolice kultury” jest podkreślenie ogromnej różnorodności kultury europejskiej przy równoczesnym zwróceniu uwagi na jej wspólne źródło. Co roku jedno lub dwa europejskie miasta wybierane są jako stolice kultury europejskiej, dzięki czemu kwalifikują się do wsparcia finansowego w ramach programu Culture 2000. Z otrzymanych pieniędzy finansowane są wystawy oraz wydarzenia prezentujące dziedzictwo kulturowe danego miasta i regionu, jak również wiele innych przedstawień, koncertów oraz pozostałych występów gromadzących muzyków i artystów z całej UE. Doświadczenie wykazuje, że programy te mają długofalowy wpływ na rozwój kultury i turystyki w wybranych miastach. Początkowo zakończenie programu „Stolice kultury” planowano na 2004 r., jednakże okazał się on tak popularny, że podjęto decyzję o przedłużeniu jego trwania o kolejne 15 lat. Irlandzkie miasto Cork zostało wybrane na pierwszą stolicę kultury w nowej edycji programu w 2005 r. Następnie w 2006 r. tytuł przekazano miastu Patras w Grecji.

Wymiar kulturalny jest elementem wielu innych dziedzin polityki unijnej, takich jak edukacja (łącznie z nauczaniem języków obcych), badania naukowe, wsparcie nowych technologii i społeczeństwo informacyjne oraz rozwój społeczny i regionalny. Z Europejskiego Funduszu Społecznego i z funduszy regionalnych wydaje się około 500 mln euro rocznie na projekty zawierające elementy kultury. Europejski Fundusz Społeczny wspiera, na przykład włoską Fundację Arturo Toscaniniego, która od połowy lat 90. prowadzi kursy dla bezrobotnych muzyków. Takie sesje szkoleniowe mogą polegać na pracy z pełnowymiarową orkiestrą symfoniczną lub na uczestnictwie w warsztatach prowadzonych przez wiodących europejskich i zagranicznych muzyków, nauczycieli i solistów. Fundacja ta oferuje również kursy dla śpiewaków, muzyków i techników ze świata opery z wykorzystaniem nowych technologii i wirtualnej rzeczywistości podczas specjalnych programów nauczania na odległość.

We wskazówkach dla funduszu regionalnego Komisja Europejska zachęca rządy państw członkowskich do wspierania rozwoju kulturalnego w biedniejszych regionach, aby pomóc im w zaznaczeniu swojej tożsamości, przyciągnąć turystów i stworzyć miejsca pracy w takich dziedzinach jak usługi online i media. Jeden z głównych programów unijnych temu poświęconych to wymieniony już wcześniej Culture 2000, który trwa już sześć lat dysponując budżetem wynoszącym 236 mln euro.

Cele programu Culture 2000 to: przyczynienie się do utworzenia europejskiego obszaru kultury; rozwój twórczości artystycznej i literackiej; propagowanie wiedzy na temat historii i kultury europejskiej w UE i poza nią; tworzenie miejsc ochrony dziedzictwa kulturowego oraz zbiorów kulturowych o europejskim znaczeniu oraz stymulowanie dialogu międzykulturowego.

Przykładem inicjatywy wspieranej przez ten program jest międzynarodowa szkoła tańca współczesnego PARTS (Performing Arts Reseach and Training Studios) założona w 1995 r. w Brukseli przez belgijską tancerkę Annę Teresę de Keersmaecker we współpracy z Opera de la Monnaie,[3]. Jest to dowód na wzmacnianie mobilności europejskich artystów i pracowników kultury. Absolwenci tej szkoły, rekrutujący się ze wszystkich państw członkowskich, po czterech latach studiów pod okiem międzynarodowego grona nauczycieli otrzymują dyplom uznawany we wszystkich krajach Unii Europejskiej. W Polsce eliminacje przeprowadza się co dwa lata w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie. Program Culture zostanie przedłużony o kolejnych siedem lat, tzn. od 2007 do 2013 r. Budżet przeznaczony na ten okres wyniesie ok. 400 mln euro.

Program Media, którego celem jest uczynienie europejskiego sektora audiowizualnego bardziej konkurencyjnym, dysponuje jeszcze większym budżetem niż program Culture 2000. Bieżący program, który jest prowadzony do grudnia 2006 r. i na który przeznaczono budżet w wysokości 513 mln euro składa się z dwóch części – Media Plus i Media Training. W ramach tych programów można uzyskać pomoc polegającą na: • organizowaniu szkoleń dla osób zawodowo związanych z sektorem audiowizualnym;

– organizowaniu projektów i przedsięwzięć produkcyjnych;

– dystrybucji filmów kinowych i programów audiowizualnych;

– promowaniu przemysłu europejskiego w UE i na całym świecie;

– umożliwianiu dostępu do finansowania przeznaczonego dla małych i średnich przedsiębiorstw działających w sektorze audiowizualnym.

Podobnie jak program Culture, program Media również zostanie przedłużony o siedem lat po zakończeniu bieżącego okresu programowania. Budżet na lata 2007-2013 wyniesie ok. 755 mln euro.

Wyłącznie dla przedstawicieli sektora kultury powstało europejskie forum CORTEX [4] działające dzięki wsparciu programu Leonardo da Vinci. Jest to internetowa platforma wymiany informacji o wolnych miejscach pracy i dostępnych szkoleniach w sferze kultury.

Wśród osób zatrudnionych w obszarze kultury szczególnie dużą grupę stanowią przedstawiciele wolnych zawodów. Poszczególne państwa członkowskie stosują wobec tej grupy różne rozwiązania, panuje jednak przekonanie, że aby poprawić sytuację socjalną artystów wykonujących wolne zawody, należy włączyć ich do powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych albo stworzyć odrębne systemy ochrony, jak to jest w przypadku Finlandii, Francji czy Niemiec5. Ważną rolę mogą tu odegrać związki zawodowe. Bardzo dobrym przykładem takiego działania jest zainicjowany przez europejską sekcję Międzynarodowej Federacji Artystów (EuroFIA) projekt stworzenia Europejskiego Paszportu Tańca. Taki paszport zapewniłby wszystkim członkom związków zrzeszonych w Federacji pomoc i ochronę każdego innego zrzeszonego związku zawodowego w każdym kraju unijnym. Projekt ten jest w fazie przygotowań i dotyczy środowiska tancerzy, dla których praca w innym kraju jest dużo łatwiejsza, niż dla innych przedstawicieli świata kultury – w tym zawodzie nie ma bowiem barier językowych.

Ciekawym przykładem realizowania unijnych projektów kulturalnych w Polsce jest program „Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej”, którego celem jest zwiększenie roli sektora kultury i dziedzictwa narodowego, jako czynnika rozwoju państwa. Inspiracją Programu jest motto Unii Europejskiej: „Jedność w różnorodności”. Program zrodziła potrzeba pokazania pozytywnego obrazu kultury jako dziedziny o znaczącym potencjale, także ekonomicznym. Program realizowany jest przez Narodowe Centrum Kultury pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego [6].

Takich przykładów jest więcej: IMoDaL 2002-2003 Międzynarodowe Spotkania „Dramat i Liturgia” czy, w ramach programu Młodzież, projekt „Z nami czy obok nas? Wielokulturowość mojego regionu” [7]. Kolejnym ciekawym projektem łączącym kilka krajów jest projekt HERMES – Dziedzictwo i Nowe Media na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Regionalnego (HERMES Cultural Heritage and Regional Development), współfinansowany ze środków Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIB i zakończony w październiku 2006 r. Do udziału w projekcie zostały zaproszone podmioty publiczne i prywatne aktywnie działające na rzecz rozwoju sektora kultury i mediów, reprezentujące 7 krajów członkowskich Unii tj. Niemcy, Grecję, Chorwację, Węgry, Włochy, Polskę i Słowację oraz kraj kandydujący do UE – Bułgarię. Działania dotyczyły m.in.: prezentacji zabytków kultury za pomocą nowoczesnych narzędzi medialnych (przykłady: przewodniki multimedialne, wirtualne muzea, itp.); restauracji i ochrony zabytków za pomocą nowoczesnych technik (przykłady: centra edukacyjne, internetowe strony turystyczne); transnarodowych badań na temat wspólnych elementów kulturowych w oparciu o ich regionalny wymiar (na rzecz przyszłych Europejskich Szlaków Kulturowych); współpracy serwisów internetowych z 8 krajów CADSES [8] zamieszczających reportaże na temat problematyki dziedzictwa kulturowego, ale także innych projektów UE; promocji europejskich wydarzeń kulturalnych związanych z tematyką dziedzictwa kulturowego (Europa Nostra Heritage Film Festiwal, HERMES Media Bridges); oferty edukacyjnej o tematyce związanej z dziedzictwem kulturowym i zrównoważonym rozwojem regionalnym skierowanej szczególnie do młodych zawodowców z krajów CADSES (Weimar Sumer Courses, New Noblach Talks, itp.) stworzenia sieci HERMES – przyszłego narzędzia komunikacji i współpracy pomiędzy krajami należącymi do struktury CADSES.

Zakończenie

Słowa Jana Pawła II są dziś tak samo prawdziwe jak wczoraj: Prawdziwa kultura narodu, jego pełna humanizacja, nie mogą rozwinąć się w ustroju zniewolenia. Co więcej, kultura rodzi się wolna, powinna rozwinąć się w ustroju opartym na wolności. Człowiek wykształcony winien zaproponować swoją kulturę, a nie ją narzucić. Przymus stoi w sprzeczności z kulturą, gdyż zaprzecza procesowi wolnej, osobistej asymilacji myśli i miłości, która jest właściwością kultury umysłu. Kultura narzucona stanowi nie tylko przeciwieństwo wolności człowieka, ale jest przeszkodą w procesie tworzenia samej kultury, która w swej złożoności, od nauki do stylu ubierania się, rodzi się ze współpracy wszystkich ludzi.Tylko wolny człowiek może tworzyć kulturę. Wolny w regionie, w kraju i we wspólnocie państw. Wolny w swym wyborze i w różnorodności. Dlatego Unia Europejska nie oznacza zatracenia czy utraty tożsamości kulturowej. Wręcz przeciwnie – we wspólnym działaniu dziedzictwo kulturowe może być jeszcze mocniej utrwalone. Ale tylko w człowieku, przez człowieka i dla człowieka.

1 http://www.regiony.nck.pl.

2 http://www.europa.eu.

3 Kultura, Polacy w Unii Europejskiej, 2003, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa.

4 http://www.cortex-culturemploi.com.

5 Kultura, Polacy w Unii Europejskiej, op.cit.

6 http://www.regiony.nck.pl.

7 Szerzej na: http://www.zsr.dzierzoniow.pl/eurobuda/index.html.

8 http://www.heritageradio.net.

Pomorskie Sieci Dialogu to inicjatywa Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową będąca echem istotnego spotkania obywatelskiego, jakim był Pomorski Kongres Obywatelski, który odbył się 13 maja br. na Politechnice Gdańskiej. Powszechnie uświadomił on istniejącą w społeczeństwie potrzebę wielogłosowej debaty na płaszczyźnie regionalnej, która zmierzałaby do lepszego wzajemnego rozumienia się i współpracy oraz stymulowałaby budowę wspólnoty regionalnej. Ideą Pomorskich Sieci Dialogu jest właśnie stworzenie tak potrzebnej, brakującej płaszczyzny dialogu, gdzie krzyżowałyby się myśli, opinie, potrzeby, problemy i dążenia społeczne w całej swej różnorodności środowiskowej, kulturowej i pokoleniowej. Działalność Sieci będzie formować się wokół określonych dziedzin – tematów, integrując uczestników z różnych sfer, organizacji oraz części Pomorza.Jako jedna z pierwszych utworzona została Sieć Kultura, która skupi nie tylko bezpośrednio zainteresowanych, czyli organizatorów, animatorów czy twórców rozmaitych obszarów kultury, ale także przedstawicieli samorządu terytorialnego, świata nauki, mediów oraz reprezentantów młodego pokolenia. Mamy nadzieję, że zwróci ona także uwagę osób pochodzących z innych środowisk (np. biznesowych), co zaowocować może niezwykle cennym interdyscyplinarnym splotem wymiany poglądów, doświadczeń, inspiracji. Chcielibyśmy, aby Sieć Kultura stała się pomostem zarówno integracji sektorowej, jak i międzyobszarowej, łączącej aglomerację Trójmiasta ze wszystkimi ośrodkami kulturotwórczymi Pomorza. Zależy nam na tym, aby na tej płaszczyźnie odbywał się dialog w szeroko rozumianym środowisku twórców i odbiorców kultury Pomorza.

Na czele Sieci stanie lider, czyli osoba zakorzeniona w sferze pomorskiej kultury, czynnie zajmująca się jej problematyką. Zadaniem lidera wraz z zespołem będzie również współtworzenie strategii i planu działań Sieci oraz precyzowanie zagadnień merytorycznych, inicjujących wymianę myśli na forum e-mailowym. Głównym nurtem funkcjonowania Pomorskiej Sieci Dialogu – Kultura będzie debata w ramach forum e-mailowego, gdzie każda zarejestrowana osoba będzie mogła wziąć udział w dyskusji w sposób czynny – pisząc e-maile – lub bierny – czytając je. Dzięki temu możliwa będzie wymiana informacji oraz omówienie w szerokim gronie zainteresowanych najistotniejszych w danym momencie problemów. Oprócz tego organizowane będą cykliczne spotkania uczestników, podczas których analizowane będą konkretne pomysły, zamierzenia, plany działania Sieci. Podsumowanie każdego ze spotkań udostępnione zostanie na forum wszystkim zarejestrowanych członkom. Wnioski, propozycje zmian i rozwiązań wypływające z toczącej się na forum dyskusji trafią do władz regionalnych oraz mediów. Dzięki temu Sieć może spełnić rolę swoistej konsultacji społecznej i pozwolić członkom na udział w decyzjach samorządu dotyczących kultury. Sieć Kultura może stać się ciałem doradczym tzw. polityki kulturalnej, szczególnie ważnej w perspektywie nowego programowania środków z Unii Europejskiej na lata 2007-2013. Nie możemy zaprzepaścić tej możliwości. Trzeba zaktywizować środowisko do działania i współpracy, ocenić realne szanse w pozyskiwaniu środków i ich absorpcji w celu realizacji projektów na rzecz rozwoju kultury Pomorza. Sieć Kultura może w tym pomóc.

Ta płaszczyzna wielowarstwowego, konstruktywnego dialogu będzie również źródłem pomysłów, które mają szansę rozwinąć się w konkretne wspólne projekty i realnie wpłynąć na przyszły kształt pomorskiej rzeczywistości, rozwoju zarówno poszczególnych jednostek jak i całych grup twórczych. Pomorska Sieć Dialogu – Kultura w gruncie rzeczy kryje w sobie ogromny potencjał, a to czym się stanie, jakie będzie jej znaczenie dla rozwoju kultury tego regionu, tak naprawdę zależy od ludzi, którzy zdecydują się ją tworzyć.

Zapraszamy do włączenia się w prace nad Siecią Kultura. Szczegółowe informacje znajdą się w dziale Kultura na stronie www.psd.gda.pl – już wkrótce.

Pokaż mi, w jakich przedsięwzięciach kulturalnych uczestniczysz, a powiem ci, kim jesteś – można by sparafrazować znane przysłowie, analizując portret odbiorcy kultury. Zastanawiając się nad kształtowaniem polityki kulturalnej, warto głębiej się przyjrzeć twórcom i odbiorcom oferty kulturalnej i odpowiedzieć na pytania stanowiące o edukacji kulturalnej i kulturowej mieszkańca Pomorza. Czy wiemy, dla kogo działamy i jakie są oczekiwania odbiorców?Do tej pory jedynie na zlecenie Miasta Gdańsk w 2004 roku przeprowadzono badanie dotyczące uczestnictwa w kulturze mieszkańców Gdańska oraz oceny gdańskich instytucji kultury [1]. Z raportu Pracowni Badań Socjologicznych Uniwersytetu Gdańskiego wynika, iż: „Uczestnictwo mieszkańców Gdańska w różnych formach kultury popularnej, adresowanej do masowego widza (np. kino, festyny połączone z wydarzeniami artystycznymi, koncertami muzyki rozrywkowej na otwartej przestrzeni, pokazy sztucznych ogni) jest dość duże i obejmuje ok. 2/3 ogółu badanych. Z kolei w różnych formach kultury wyższej (typu: wykłady, przedstawienia w teatrze, operze, koncerty w filharmonii) uczestniczy przynajmniej raz w roku ok. 1/6 ogółu badanych. We wszystkich formach kultury zarówno tej popularnej, jak i wyższej częściej uczestniczą osoby młodsze, lepiej wykształcone oraz o średnich lub wyższych dochodach. Stosunkowo rzadko uczestniczą w kulturze osoby o najniższych dochodach oraz z podstawowym lub zasadniczym wykształceniem. Zaledwie co dziesiąta osoba deklaruje, że uczestniczy w imprezach i wydarzeniach kulturalnych dość regularnie i często, 2/3 uczestniczy sporadycznie, zaś 1/5 w ogóle nie uczestniczy w życiu kulturalnym miasta. Najczęściej udział w różnych formach kultury deklarują osoby młode do 35 lat, lepiej wykształcone oraz o wyższych dochodach.

Główne powody braku uczestnictwa w imprezach kulturalnych to brak wystarczających środków finansowych oraz brak czasu, rzadziej zaś wskazywano na brak informacji o imprezach i wydarzeniach. Nie jest to zatem podstawowa przyczyna niskiego uczestnictwa w kulturze. Wydaje się, iż głównym niewypowiedzianym przez respondentów powodem braku aktywności w sferze kultury jest przede wszystkim brak aspiracji oraz brak motywacji do pełniejszego uczestnictwa w wydarzeniach i imprezach kulturalnych”.

Czy to, że większość badanych preferuje „imprezy pod chmurką”, oznacza, iż polityka kulturalna Miasta Gdańska miałaby opierać się tylko na masowych letnich przedsięwzięciach kulturalnych? Moim zdaniem warto zachować zdroworozsądkową proporcję różnorodności oferty kulturalnej. Pozytywnym zjawiskiem stają się badania odbiorców pod względem preferencji, oczekiwań i oceny sfery kultury. Jest to podstawa do analizy sytuacji kultury oraz do tworzenia długofalowej strategii rozwoju. Z drugiej strony menadżerowie instytucji powinni nie tylko reagować na potrzeby, ale także być ich kreatorami. Oferta programowa i edukacyjna powinna zależeć od wyważenia proporcji. W milionowej aglomeracji trójmiejskiej mieszkają bowiem zarówno entuzjaści sztuki pianistycznej Piotra Anderszewskiego, jak i zwolennicy sztuki tańca Bruk Festiwal.

W jaki sposób edukujemy przyszłych odbiorców?

Trójmiasto ma potencjał, aby stać się ważnym regionem o funkcji edukacyjnej, kulturalnej i turystycznej, a młodzi ludzie są ważną podstawą tego rozwoju, gdyż to oni w przyszłości zasilą rzesze odbiorców kultury. Kultura jest bowiem nieustającym procesem edukacji, a nie tylko jego częścią. Dlatego też o dzieciach czy młodzieży – jako animatorzy kultury – nie powinniśmy myśleć tylko i wyłącznie w kategoriach zbiorowego lub zniżkowego biletu.

Co najmniej od ćwierćwiecza w arkana sztuki wprowadza dzieci Bajnutek – maskotka – symbol programu edukacji muzycznej animatorki życia kulturalnego pani Barbary Żurowskiej-Sutt. Na uczestnictwie w jej audycjach muzycznych wychowało się już kilka pokoleń młodych Pomorzan. Może dzięki zaszczepieniu w nich miłości do muzyki, choć raz w życiu wybiorą się do filharmonii, opery czy teatru muzycznego.

Z przyjemnością obserwuję rozwój Gdańskiego Programu Edukacji Kulturalnej, w którym biorą udział nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjalnych. Współpracują z coraz liczniejszą grupą instytucji kultury i starają się edukować najmłodszych Pomorzan w zakresie rozumienia i odbierania kultury.

Licznie reprezentowane w Trójmieście miejskie i młodzieżowe domy kultury oferują szeroką gamę zajęć pozaszkolnych, w formie warsztatów i kursów, obejmujących swoim zakresem wszystkie dziedziny sztuki. Instytucje kultury otworzyły się także na kształcenie młodych odbiorców i oferują specjalne koncerty czy spektakle dla dzieci, zwiedzanie z przewodnikiem niedostępnych zazwyczaj dla widzów obszarów.

Uniwersytet Gdański, którego częścią jest Akademickie Centrum Kultury, stanowi również ważne ogniwo w procesie edukacji kulturalnej. Największa na Pomorzu uczelnia wyższa może nie tylko pomóc żakom w krystalizacji ich planów zawodowych, ale także w ścieżce rozwoju osobistego jako jednostki.

Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Gdańskiego od 25 lat animuje kulturę studencką przede wszystkim w ramach Uniwersytetu Gdańskiego oraz inspiruje inicjatywy społeczno-kulturalno-edukacyjne studentów i udziela im w tym zakresie pomocy organizacyjnej. Akademickie Centrum Kultury Uniwersytetu Gdańskiego zajmuje się także prezentowaniem oraz promowaniem interesujących i nowatorskich przedsięwzięć kulturalnych tworzonych przez studentów, a także organizuje udział grup twórczości artystycznej w imprezach krajowych i zagranicznych. Ważną częścią działalności ACK UG są programy edukacyjne, takie jak warsztaty twórcze, kierowane do rozmaitych grup zainteresowanych.

Tym, co łączy te wszystkie przedsięwzięcia jest założenie, by prezentować to, co wśród zjawisk kultury, przede wszystkim studenckiej, istotne i wartościowe. Oprócz biernego odbioru sztuki proponujemy również czynne zaangażowanie w ponad dziesięciu różnego typu grupach twórczych, a także w organizowanych cyklicznie warsztatach, seminariach i szkoleniach. Zapał i chęć ekspresji twórczej, a także różnorodność działań i otwartość na kolejne inicjatywy twórcze powoduje, że z roku na rok coraz liczniejsza rzesza studentów uczestniczy zarówno biernie, jak i czynnie w naszych przedsięwzięciach.

Czy sami uczestniczymy w procesie dokształcania?

Kształcenie odbiorców kultury to jedna strona zagadnienia – drugą stanowi edukacja twórców i menadżerów kultury. Niestety, w Polsce niedostatecznie dba się o wyposażenie menadżera kultury w narzędzia pomocne w sprawnym funkcjonowaniu na rynku. Tylko Uniwersytet Warszawski i Jagielloński oferują w ramach studiów dziennych specjalizację animacja/zarządzanie kulturą. Pozostałe szkoły wyższe – też nieliczne – proponują studia podyplomowe, najczęściej dla osób już działających w sferze kultury. Z danych Narodowego Centrum Kultury w Warszawie wynika, że w województwie pomorskim jest tylko trzech trenerów regionalnych z certyfikatem potwierdzającym wiedzę i umiejętności w zakresie kultury w konstruowaniu wniosków i pozyskiwaniu środków z programów europejskich. Dołączając do tego wykwalifikowanych pracowników Urzędu Marszałkowskiego to ciągle zbyt wąskie grono ekspertów, aby pomagać instytucjom kulturalnym w absorpcji dotacji z nowego okresu finansowego Unii Europejskiej na lata 2007-2013.

Nie tylko o dotacje unijne trzeba się umieć starać w dobie gospodarki rynkowej. Kultura i przemysły kultury również podlegają transformacjom i to nie tylko ustrojowym. Nieliczne już pomorskie instytucje polegają na jednym źródle finansowana. Najczęściej starają się o granty z programów odpowiednich dla siebie ministerstw, walczą o fundusze na rynku sponsoringu i mecenatu, rozwijają działalność gospodarczą, aby zyski przeznaczyć na programy non-profit. Aby umieć poruszać się w nowoczesnym zarządzaniu kulturą i być menadżerem kultury XXI wieku, nieodzowne jest ustawiczne kształcenie. Szczególnie w zakresie rozwiązań prawnych czy marketingowych, ale także poprzez udział w seminariach i konferencjach, które mogą dostarczyć wielu inspiracji do dalszej pracy twórczej. Najgorszy bowiem stan to rutyna i skostniałość instytucji kultury, która z założenia powinna być żywym organizmem.

Trójmiasto ma duży potencjał, aby stać się silnym ośrodkiem edukacyjnym, kulturalnym i turystycznym. Kultura może stanowić o sile rozwoju Pomorza, a także konkurencyjności w stosunku do innych regionów. Zależy to nie tylko od polityki kulturalnej samorządowców, ale także od animatorów kultury, którzy ustawiczne kształcić będą odbiorców kultury, a także siebie samych.

1 Pełna wersja raportu znajduje się na stronie www.gdansk.pl.

Wartości kulturalne są wyraźnie widoczne w postawach ludzkich. Jeżeli te postawy nie zostaną wykreowane, zakorzenione i przekazane przez rodziców, jedyną drogą do uwrażliwienia kulturalnego dzieci jest zaszczepianie w nich pragnienia odbierania i postrzegania świata poprzez kulturę już na poziomie edukacji wczesnoszkolnej. Obecność państwowych filharmonii, teatrów czy oper w dużych miastach częściowo zapewnia młodym warunki przyswajania wartości kulturalnych, ale jakie szanse ma większość młodzieży żyjącej na peryferiach miast?

Współcześnie kultura wymaga rynkowego podejścia, to fakt, ale bez pobudzania w młodzieży indywidualnych potrzeb na niekomercyjne przedsięwzięcia muzyczne, teatralne czy plastyczne, gotowi jesteśmy pozbawić przyszłe pokolenia tożsamości kulturowej, tak istotnej dla wyodrębnienia Polski i jej wizerunku spośród innych krajów rozszerzającej się Europy.

Świat jest pełen współzależności. Są cechy i postawy, które warto formować, ale kiedy?

Już od najmłodszych lat, od estetycznej, gładkiej piaskownicy, w której wspólnie stawiamy pierwsze zamki z piasku, nawiązujemy relacje międzyludzkie. Bardzo istotne jest stworzenie dziecku szans na obcowanie z kulturą – i przedszkolakowi, i uczniowi. Nie jest normalną sytuacja, w której upada wiele małych przedsięwzięć artystycznych w przedszkolach i szkołach. Na teatrzyki objazdowe bardzo często brak funduszy, finansuje się je ze skromnych portfeli komitetów rodzicielskich, a i sami rodzice w ostatnich latach coraz słabiej rozumieją powagę problemu analfabetyzmu kulturowego we wzrastającym społeczeństwie. Małe spotkania z teatrem, dziecięcą prozą, poezją, zetkniecie się z aktorami, których nawet czasem dzieci mają szansę widzieć na ekranie telewizora, na pewno w przyszłości zaowocują. Przybliżą świat, świat wielki i promowany w mediach, ale też stworzą nowy wymiar postrzegania rzeczywistości i rozbudzą kreatywność. Ważnym jest, by znaleźć środki na etaty dla osób prowadzących zajęcia muzyczno-plastyczne w szkolnictwie wszystkich szczebli, ale przede wszystkim podstawowym, bo jak wiemy przy pieczeniu dobrego chleba najważniejszy jest zaczyn. Niewielu rodziców widzi potrzebę lub może sobie pozwolić na dodatkowe umuzykalnianie dziecka, posyłanie go na zajęcia taneczne, baletowe itp. Przecież to dobrze wykształcony w dzieciństwie słuch wpływa m.in. na późniejszą zdolność uczenia się języków obcych.

Współczesny świat promuje kulturę coraz częściej drogą elektroniczną, a dzieci, bardzo chłonne techniki, mają z kulturą kontakt przede wszystkim poprzez Internet i telewizję. W takiej sytuacji okazuje się, że słabną potrzeby bezpośredniego obcowania z kulturą. Na żywo ogląda się przede wszystkim „gwiazdki pop”, choć z całym szacunkiem do nich, nie sposób potem nucić przez całą dobę „a wszystko to, bo ciebie kocham”. Koncerty tego typu są sponsorowane i przyciągają masy, wyrabiając zarazem niewybredne gusta.

W ciągu ostatnich la powstał las multikin wyniesionych do rangi świątyń artystycznej działalności człowieka. Skąd tu czerpać inspirację? Z komputerowych animacji wyjadających wyobraźnię nawet dorosłych odbiorców? Uczestnictwo rodziców w pędzie ich dzieci do cywilizacji nie musi się sprowadzać do wirtualnego rozgrywania pojedynków z naszą latoroślą w świecie wojny za szkłem. Zatem, czyż przybytki kultury masowej (multikina, internetowe sieci, koncerny fonograficzne, komercyjne radia i telewizje) nie powinny być zachęcane do wykorzystywania pomieszczeń i całej infrastruktury na cel kultury niekomercyjnej (w formie na przykład kilku imprez w miesiącu), a portale internetowe – wykorzystywane do promocji oryginalności i twórczości, namawiając jednocześnie do uczestnictwa w wydarzeniach kultury?

Z pozycji muzycznego obieżyświata Polska nie wygląda jednak tak źle, przynajmniej na tle bogatszych krajów Europy. Na pewno nie ma skali porównawczej jeżeli chodzi o obiekty kultury na tak zwanej prowincji, chodzi tu głównie o samo podejście do tzw. kultury z najwyższej półki. Problem z jej realizacją istnieje wszędzie, ze względu na jej niedochodowość. Mimo wszystko, na zachodzie Europy jest powszechniej realizowana, gdyż dzięki większym nakładom posiada odpowiednio dostosowane zaplecze funkcjonalne (np. klimatyzowane sale koncertowe). Stabilna temperatura gwarantuje taką samą intonację instrumentów w czasie prób (bez widowni) i na koncercie, gdy znajdują się tam dziesiątki lub setki osób. Publiczność ma służyć za inspirację ducha artysty i vice versa, a nie spełniać funkcję centralnego ogrzewania. Te, wydawałoby się, błahe niedoskonałości nie przeszkadzają jedynie w realizowaniu koncertów rockowych czy muzyki pop. Z założenia ma być głośno, a niską temperaturę i pogłos niweluje widownia „stojących winogron”. Ta sytuacja powtarza się na wszystkich hucznych balach, imprezach biesiadnych i zabawach dyskotekowych. Mnie te muzyczne wydarzenia w większości kojarzą się z rozgrzewaniem ciała, a nie ducha . Gdyby znalazły się fundusze na występ znanego artysty w małej miejscowości, to oprawa całego przedsięwzięcia upadałaby przez brak takich czynników jak:

• przyzwoite toalety (tak jak w multikinach) oraz prysznice dla artystów

• widownia z czystymi, praktycznymi fotelami

• funkcjonalna scena z podstawowym zestawem oświetleniowym oraz fortepianem

• estetyczna elewacja (nie gorsza od np. bankowej – każdy bank mógłby zareklamować się na stałe jako inwestor takiego przedsięwzięcia)

• zadbane otoczenie wraz z parkingami i zielenią.

Po co ta epistoła pobożno-życzeniowa – ano po to aby młodemu pokoleniu kontakt z żywym aktorem, malarzem, muzykiem nie kojarzył się tylko z telewizją i kinem, ale z człowiekiem żywym i bliskim, którego chciałoby się docenić, zrozumieć, a może nawet naśladować. Dopiero co kształtująca się wrażliwość młodej latorośli błyskawicznie przyswaja wszelkie medialne zjawiska komercyjne, traktując je jako coś cudnego. Śmiem twierdzić, iż w takim otoczeniu rzeczy, wyczuwanie blichtru komercji następuje za późno. Jeśli nie wyjdziemy naprzeciw prawdziwej kulturze, dojdzie do tego, że każdy zamknie się w zaciszu domowym, słuchając artystów ze świata i oglądając amerykańskie filmy przeplatane serialami, czy programami reality show, zapomni o żywym kontakcie. Nie wiadomo skąd pojawi się podświadome unikanie ludzi, problemy z komunikacją, właściwym stosunkiem do otoczenia. Dajemy się oślepić, ogłuszyć, a potem nie czujemy potrzeby celu w aktywizowaniu miejsc kultury ducha, aby ratować nasze pokolenie od upośledzenia kulturalnego i duchowego.

Stwierdzam zatem z całą mocą: to kultura masowa cierpi na deficyt, ale deficyt zawartości. Nie zapominajmy więc o Kulturze Ambitnej dla młodych i należnej jej walorów oprawie. Ważne jest, by niedostateczne i niewłaściwie, a często wręcz niechlujne promowanie kultury, nie pozostawiło w młodych odbiorcach zniekształconych wyobrażeń o muzyce klasycznej, jazzie, poezji i teatrze jako dziedzinach chorych, archaicznych i niedofinansowanych.