Autor: Justyna Wisniewska

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013. 

---

Wstęp

Dynamiczne przeobrażenia gospodarki światowej – przyspieszona cyfryzacja, rozwój sztucznej inteligencji, zielona transformacja energetyczna oraz zmiany demograficzne – sprawiają, że jakość kapitału ludzkiego staje się jednym z kluczowych zasobów rozwojowych regionów. 

Coraz większego znaczenia nabiera nie tylko poziom formalnej edukacji, lecz także zdolność regionalnych społeczności do adaptowania się do warunków trwałej niepewności, tworzenia innowacji oraz współpracy w złożonym, wielokulturowym otoczeniu. W takich warunkach edukacja i kompetencje przestają być jedynie domeną polityki społecznej – stają się fundamentem konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej oraz odporności na kryzysy. 

Województwo pomorskie należy do grona regionów, które w minionych latach podchodziły do swojego rozwoju w sposób perspektywiczny, konsekwentnie budując go w oparciu o sektor usług wiedzochłonnych, zieloną energetykę oraz nowoczesne technologie. Dodatkowo Pomorze nie od dziś umiejętnie wykorzystuje atuty swojego położenia, inwestując we wsparcie sektorów związanych z gospodarką morską. Rzeczywistość głębokich globalnych zmian oraz – trwających równolegle – ogólnoświatowych kryzysów wymaga jednak stałego monitorowania, na ile system edukacji oraz struktura kompetencji mieszkańców nadążają za tempem zmian cywilizacyjnych i potrzebami rynku pracy. Odpowiedzią na tę potrzebę jest „Analiza mocnych i słabych stron Pomorza w zakresie edukacyjno-kompetencyjnym, z uwzględnieniem potrzeb rynku pracy (analiza porównawcza na tle pozostałych polskich województw)” – narzędzie diagnostyczne pozwalające syntetycznie ocenić zarówno jakość edukacji, jak i stopień rozwoju kluczowych kompetencji przyszłości w układzie regionalnym. 

Badanie obejmuje 11 grup czynników – 4 związane z obszarem edukacji oraz 7 dotyczących kompetencji – od efektywności i powszechności kształcenia, przez przedsiębiorczość, kompetencje cyfrowe, współpracę i innowacyjność, po świadomość ekologiczną oraz zdolność funkcjonowania w środowisku międzykulturowym. Łączna ocena województw opiera się w 65 proc. na czynnikach edukacyjnych oraz w 35 proc. na kompetencyjnych, co odzwierciedla znaczenie systemu edukacji jako głównego „generatora” przyszłych zasobów kompetencyjnych. 

Tegoroczna edycja „Barometru IBnGR” poświęconego edukacji i kompetencjom stanowi kontynuację badań zapoczątkowanych w 2024 roku¹, co pozwala nie tylko porównać województwo pomorskie z innymi regionami kraju, lecz także uchwycić dynamikę zmian – w tym wzmocnienia i osłabienia poszczególnych obszarów. Analiza pokazuje, że Pomorze utrzymuje pozycję w krajowej czołówce, jednak jego przewagi nie są już tak wyraźne jak rok wcześniej, a rozkład mocnych, przeciętnych i słabych stron staje się bardziej zróżnicowany. W ramach niniejszego badania podjęto próbę nie tylko wskazania powyższych zmian, ale również odpowiedzi na pytanie z czego one wynikają i czy należy je traktować jako symptomy spowolnienia rozwojowego Pomorza. Celem niniejszej analizy jest również przedstawienie aktualnego miejsca województwa pomorskiego na mapie edukacyjno-kompetencyjnej Polski oraz wskazanie kluczowych wyzwań i potencjałów rozwojowych w perspektywie najbliższych lat. 

¹ Barometr Edukacyjno-Kompetencyjny Pomorza 2024, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2024, [dostęp online]

…

---

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013.

---

Najważniejsze wnioski

• Po raz trzeci z rzędu odnotowano ujemny wynik Barometru Koniunktury Pomorza.
• Najgorsze od 2019 r. nastroje przedsiębiorców z sektora informacji i komunikacji.
• Saldo handlu zagranicznego powyżej zera już trzeci kwartał z rzędu.
• Liderem struktury towarowej pomorskiego eksportu – po kwartalnej przerwie – ponownie grupa maszyn i urządzeń elektrycznych.

---

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013. 

---

Wstęp

Polska wchodzi w kluczową fazę transformacji energetycznej, która w coraz większym stopniu kształtuje zarówno układ gospodarczy kraju, jak i jego przestrzenną strukturę rozwoju. Przez dziesięciolecia główny ciężar energetyczny i przemysłowy Polski koncentrował się w południowej części kraju – na Górnym i Dolnym Śląsku czy w Małopolsce. To tam budowano duże elektrownie węglowe, lokowano energochłonny przemysł i tworzono sieci przesyłowe dopasowane do tego układu. Energetyka była silnie związana z górnictwem, a źródła energii – oparte niemal wyłącznie na węglu – stanowiły fundament stabilności systemu.  

Dziś ten model ulega jednak zasadniczej zmianie. Rozwój odnawialnych źródeł energii, nowe regulacje unijne, konieczność dekarbonizacji oraz pojawienie się technologii umożliwiających efektywne zarządzanie energią (takich jak magazyny energii czy sieci inteligentne) powodują, że centrum ciężkości polskiej energetyki przesuwa się na północ kraju. To tu, dzięki sprzyjającym warunkom wiatrowym i dostępowi do morza, rozwijają się wielkoskalowe projekty wiatrowe – zarówno na lądzie, jak i na morzu. To tu powstanie pierwsza polska elektrownia jądrowa, mająca odegrać strategiczną rolę w zapewnieniu stabilnych mocy dla całego systemu. To tu również rozwijane są duże magazyny energii i modernizowane sieci przesyłowe, niezbędne do odbioru i przesyłu energii z nowych źródeł oraz bilansowania nowego, bardziej rozproszonego miksu energetycznego¹. Można mówić o „przebiegunowaniu” energetycznym Polski – procesie, w którym północ kraju staje się nowym biegunem energetycznym, inwestycyjnym i technologicznym. Zmienia się nie tylko lokalizacja źródeł wytwórczych, lecz także kierunki przepływu energii, logika inwestycji w infrastrukturę sieciową oraz priorytety polityki przestrzennej i przemysłowej. Z regionu peryferyjnego wobec tradycyjnych centrów przemysłowych Pomorze staje się jednym z kluczowych obszarów strategicznych dla bezpieczeństwa i nowoczesności polskiej energetyki.

Ta zmiana otwiera zupełnie nowe perspektywy rozwoju. Dostęp do czystej, stabilnej energii stanie się jednym z najważniejszych czynników lokalizacji inwestycji przemysłowych. Już dziś obserwujemy, że coraz więcej przedsiębiorstw poszukuje miejsc, w których mogą liczyć na zieloną energię o przewidywalnej cenie i niskim śladzie węglowym. Pomorze, jako region z największym potencjałem wytwórczym OZE i jądrowym, może stać się dla nich magnesem.

Równocześnie jakość życia, kapitał ludzki i atrakcyjność środowiskowa regionu wzmacniają ten proces. Pomorze, z rozwiniętą infrastrukturą edukacyjną, wysokim poziomem innowacyjności, dostępem do morza, bogatą kulturą i rosnącym zapleczem technologicznym, może przyciągać nie tylko inwestycje, ale też kadry – inżynierów, specjalistów, przedsiębiorców. W ten sposób transformacja energetyczna może stać się impulsem do nowego modelu rozwoju regionalnego, w którym energia i gospodarka są ściśle powiązane z jakością środowiska i życia społecznego.

Przebiegunowanie energetyczne nie jest zjawiskiem wyłącznie technicznym – to proces cywilizacyjny, który wpływa na bezpieczeństwo energetyczne kraju, dywersyfikację źródeł, stabilność dostaw i konkurencyjność gospodarki. Wymaga on nowego podejścia do planowania przestrzennego, modernizacji infrastruktury sieciowej, a także przemyślanej polityki przemysłowej i regionalnej. Województwo pomorskie może w tym scenariuszu stać się nowym centrum rozwoju energetyczno­-przemysłowego Polski – regionem, który łączy transformację energetyczną z rozwojem gospodarczym i społecznym, tworząc nową jakość polskiej modernizacji. 

¹ Więcej na temat realizowanych i zaplanowanych do realizacji inwestycji energetycznych na Pomorzu, zob. str. 22-25.

…

---

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013.

---

Najważniejsze wnioski

• Barometr Koniunktury Pomorza poniżej zera już drugi kwartał z rzędu.
• Wzrost stopy bezrobocia w ujęciu rok do roku – anomalia statystyczna wynikająca z reformy rynku pracy¹.
• Dodatnie saldo handlu zagranicznego – drugi kwartał z rzędu.
• Powrót grupy statków, łodzi i konstrukcji pływających na pozycję lidera struktury towarowej pomorskiego eksportu. 

¹ Więcej zob. rozdział poświęcony rynkowi pracy, str. 19.

---

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013. 

---

Wstęp

Polska wchodzi obecnie w etap drugiej wielkoskalowej transformacji – tym razem o charakterze klimatycznym, technologicznym i kulturowym. Wymaga to zasadniczej zmiany podejścia do modernizacji, której głównym kierunkiem powinno być promowanie innowacyjności oraz przyjęcie bardziej zrównoważonego i efektywnego pod względem zasobów modelu rozwoju. Kluczową siłą napędową tej przemiany mogą okazać się samorządowe regiony, które – podobnie jak podczas przełomu lat 90. – mają potencjał, by odegrać strategiczną rolę w inicjowaniu i synchronizacji działań odpowiadających nowemu paradygmatowi rozwoju. 

Zrozumienie potencjału rozwojowego Pomorza oraz rozpoznanie stojących przed nim barier wymaga jednak określenia punktu wyjścia – czyli ustalenia, na jakim poziomie innowacyjności plasuje się region w porównaniu do innych województw w Polsce. Temu celowi służy niniejsze badanie. Co istotne, zastosowana przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową autorska metodologia badawcza uwzględnia nie tylko wewnętrzne determinanty regionalnej innowacyjności, lecz również szerszy kontekst wyzwań i realiów, w jakich obecnie funkcjonuje Polska oraz cała Europa. 

W ramach tego opracowania innowacyjność regionu rozumiana jest jako zdolność do tworzenia, rozwijania i wdrażania nowych idei, technologii oraz rozwiązań, które prowadzą do postępu gospodarczego, społecznego i technologicznego. Zdolność ta wynika z wielu wzajemnie powiązanych czynników, a te regiony, które oferują ich najbardziej sprzyjające połączenie, należy uznać za liderów innowacyjności. Analiza mocnych i słabych stron Pomorza w zakresie innowacyjności 2025 to badanie uwzględniające zarówno klasyczne determinanty znane z literatury ekonomicznej, jak i nowe czynniki związane z aktualnymi trendami makroekonomicznymi. Szczegółowe omówienie celów badania, jego zakresu i zastosowanych metod znajduje się w rozdziale 3, natomiast rozdział 4 poświęcony jest prezentacji zidentyfikowanych komponentów innowacyjności.  

Wnioski wynikające z badania zostały przedstawione dwutorowo: po pierwsze – w formie analizy cząstkowej (rozdział 5), która umożliwia ocenę pozycji województwa pomorskiego w każdej z analizowanych kategorii; po drugie – w ujęciu syntetycznym (rozdział 6), pozwalającym uchwycić ogólny obraz sytuacji. Ostatni rozdział raportu zawiera analizę porównawczą oraz podsumowanie kluczowych obserwacji badawczych. 

…

---

---

---

Badania i raport zrealizowano w ramach naboru o objęcie wsparciem z Planu Rozwojowego dotyczącego realizacji projektu w ramach naboru Inwestycji A.3.1.1 pt. „Zbudowanie systemu koordynacji i monitorowania regionalnych działań na rzecz kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w tym uczenia się dorosłych” nr umowy o objęcie wsparciem KPO/22/LLL/U/0013.

---

Wstęp

W ostatnich latach krajobraz konkurencyjności inwestycyjnej w Polsce uległ głębokim przeobrażeniom. Zmieniające się warunki gospodarcze, dynamiczny postęp technologiczny oraz rosnące znaczenie trendów środowiskowych sprawiły, że czynniki decydujące o wyborze lokalizacji inwestycji ewoluują w stronę modelu opartego na jakości, innowacyjności i zrównoważonym rozwoju. 

Coraz większe znaczenie ma dostęp do czystej energii, wysoka jakość życia czy też otoczenie sprzyjające kreatywności i współpracy. Inwestorzy, m.in. z sektora przemysłowego oraz nowoczesnych usług, oczekują dziś kompleksowej oferty – łączącej tradycyjne atuty gospodarcze z elementami, które wspierają długofalową stabilność i odporność prowadzonej działalności.

Na ten obraz nakłada się nowa geografia inwestycji w Europie i na świecie. Wzrost znaczenia kryteriów ESG, konieczność ograniczania śladu węglowego oraz presja na skracanie łańcuchów dostaw powodują, że przewaga konkurencyjna nie jest już prostą funkcją niskich kosztów pracy czy bliskości dużych rynków zbytu – coraz częściej decydują o niej czynniki trudniej mierzalne, takie jak klimat inwestycyjny, dostęp do wykwalifikowanej kadry czy możliwość korzystania z energii odnawialnej w stabilnych warunkach regulacyjnych.

Polskie regiony wchodzą w ten etap rozwoju z różnymi punktami startowymi i strategiami. Niektóre koncentrują się na utrzymaniu silnej pozycji w sektorach tradycyjnych, inne intensywnie inwestują w branże przyszłości – od zielonych technologii, przez przemysł 4.0, po wyspecjalizowane usługi biznesowe. W efekcie krajowa mapa atrakcyjności inwestycyjnej staje się coraz bardziej zróżnicowana, a rola poszczególnych województw zmienia się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Jak w tej dynamicznej rzeczywistości odnajdzie się Pomorze?
Czy wykorzysta swoje atuty – nadmorskie położenie, rozwiniętą infrastrukturę portową, potencjał wytwarzania coraz większej energii odnawialnej i wysoką jakość środowiska – aby przyciągać inwestycje w sektorach przyszłości? Czy będzie w stanie utrzymać przewagę w dostępie do wykwalifikowanych kadr i stać się jednym z liderów europejskiej transformacji gospodarczej?

Szczegółowe omówienie celów badania, jego zakresu i zastosowanych metod znajduje się w rozdziale 3., natomiast rozdział 4. poświęcony jest prezentacji zidentyfikowanych czynników atrakcyjności inwestycyjnej mających obecnie największy wpływ na decyzje o lokalizacji inwestycji rodzimych i tych opartych na kapitale zagranicznym. Wnioski wynikające z badania zostały przedstawione dwutorowo: po pierwsze – w formie analizy cząstkowej (rozdział 5.), umożliwiającej ocenę pozycji województwa pomorskiego w każdej z analizowanych kategorii; po drugie – w ujęciu syntetycznym (rozdział 6.), pozwalającym uchwycić ogólny obraz sytuacji. Ostatni rozdział raportu zawiera analizę porównawczą oraz podsumowanie kluczowych obserwacji badawczych. 

…

---

---