W przeciwieństwie do klasycznych źródeł energii, źródła odnawialne wykorzystują głównie czynniki środowiskowe, tj. występujące powszechnie i z określoną częstotliwością, a przy odpowiednim systemie wykorzystania – praktycznie niewyczerpalne.
W przeciwieństwie do klasycznych źródeł energii, takich jak węgiel, gaz czy ropa naftowa, odnawialne źródła energii wykorzystują głównie czynniki środowiskowe: energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek, a także energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego oraz biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Są to zatem źródła energii występujące powszechnie i z określoną częstotliwością, a przy odpowiednim systemie wykorzystania – praktycznie niewyczerpalne .
Ekologia czy obowiązek?
Popularność odnawialnych źródeł energii to konsekwencja faktu, że konwencjonalne źródła energii są w mniejszym lub większym stopniu wyczerpalne, ich wydobycie i stosowanie zagraża środowisku naturalnemu, a dostęp do nich jest ograniczony z powodu nierównomiernego występowanie złóż surowców energetycznych. Wykorzystanie energii odnawialnej stanowi zatem jeden z filarów bezpieczeństwa energetycznego.
Zagadnienie odnawialnych źródeł energii to dziedzina, w której ekologia oraz racjonalizacja wykorzystywania zasobów naturalnych wspierane są regulacjami prawnymi. Kraje Unii Europejskiej przyjęły szereg dokumentów prawnych i politycznych, mających zwiększyć udział energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym. Najważniejszym z nich jest przyjęta w listopadzie 1997 roku Biała Księga Komisji Europejskiej – „Energia dla przyszłości. Odnawialne źródła energii”. Zakłada ona, że do 2010 roku kraje Unii Europejskiej powinny osiągnąć współczynnik 12% udziału źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym. Owa deklaracja polityczna nabrała mocy prawnej wobec przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych, która określiła wartości bazowe krajowych celów indykatywnych związanych z udziałem energii odnawialnej w zużyciu energii elektrycznej brutto do roku 2010. Dla Polski wskaźnik ten został ustalony na 7,5%.
Celem zachęcenia do wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, a tym samym osiągnięcia ww. współczynnika, polski ustawodawca, w ślad za regulacjami europejskimi, nałożył na niektóre przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek zakupu całej energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych, wytworzonej przez przedsiębiorstwa krajowe znajdujące się na obszarze działania danego przedsiębiorstwa energetycznego (zob. art. 9a ust. 6 w zw. z art. 3 pkt. 29 ustawy – Prawo energetyczne w zw. z § 13 rozporządzenia ministra gospodarki z 14 sierpnia 2008 roku). Podobny obowiązek nałożono na przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem ciepłem, z tym że został on ograniczony do ilości równej zapotrzebowaniu odbiorców ciepła (zob. art. 9a ust. 7 ustawy w zw. z § 14 ww. rozporządzenia).
Wsparcie merytoryczne…
Uprzywilejowane położenie wybrzeża Morza Bałtyckiego pod względem siły wiatru, a także duży obszar terenów popegeerowskich o stosunkowo jednorodnej strukturze własnościowej w województwie pomorskim powodują, że planuje się tu zlokalizowanie znacznej liczby elektrowni wiatrowych. W celu określenia ram oraz programu rozwoju elektrowni wiatrowych opracowano – na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego – Studium możliwości rozwoju energetyki wiatrowej w województwie pomorskim. Dokument ten określa m.in. uwarunkowania przestrzenne lokalizacji elektrowni wiatrowych w województwie pomorskim, warunki wynikające z opracowań planistycznych oraz obszary uznane za predysponowane do lokalizacji elektrowni wiatrowych.
Na poziomie regionalnym wdrażany jest również etap Programu operacyjnego współpracy transgranicznej „Południowy Bałtyk 2007–2013”. Obejmuje on wybrane regiony Danii, Litwy, Niemiec, Szwecji oraz Polski, w tym podregiony: koszaliński, słupski, gdański oraz podregion Gdańsk–Gdynia–Sopot. Program realizowany jest w ramach Celu 3. polityki spójności Unii Europejskiej, a jednym z jego priorytetów jest „Atrakcyjność oraz wspólna tożsamość”, w ramach którego przewiduje się wsparcie projektów dotyczących oszczędzania energii i energii odnawialnej.
Kolejną instytucją zajmującą się rozwojem odnawialnych źródeł energii w regionie i wspomaganiem instytucji, organizacji oraz osób indywidualnych w procesie przygotowania i przeprowadzenia inwestycji bezpiecznych dla środowiska jest Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. z siedzibą w Gdańsku. Do jej celów należy m.in.: projektowanie farm wiatrowych, instalacji cieplnej energii słonecznej, instalacji ekstrakcji i wykorzystania gazu wysypiskowego.
Uprzywilejowane położenie wybrzeża Morza Bałtyckiego pod względem siły wiatru, a także duży obszar terenów popegeerowskich o stosunkowo jednorodnej strukturze własnościowej w województwie pomorskim powodują, że planuje się tu zlokalizowanie znacznej liczby elektrowni wiatrowych.
Przykładem inicjatywy lokalnej może być Europejskie Centrum Energii Odnawialnej w Kwidzynie – projekt realizowany przez Towarzystwo Rozwoju Powiatu Kwidzyńskiego. Centrum podejmuje działania na rzecz promocji wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz edukacji w zakresie ich pozyskiwania, przetwarzania i wykorzystania w życiu codziennym .
… i finansowe
Inwestycje związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii mogą być finansowane przede wszystkim ze środków:
– Programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko”, przeznaczonych głównie na wytwarzanie energii i biopaliw ze źródeł odnawialnych, budowę oraz modernizację sieci ułatwiających odbiór energii ze źródeł odnawialnych;
– Regionalnego programu operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013, które przeznaczone są m.in. na wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;
– Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku; lista zadań priorytetowych Funduszu na 2009 rok obejmuje także wspieranie wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
– Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji na lata 2009–2011, przeznaczonych dla dużych inwestycji o minimalnym koszcie całkowitym 10 mln zł.
Możliwe jest również staranie się o dotację z Fundacji Ekofunduszu oraz o udzielenie kredytu z dopłatami NFOŚiGW.