Jak powszechnie wiadomo, inwestycje stanowią jeden z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego. Pozwalają na stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie już funkcjonujących składników majątku trwałego. W polskiej statystyce publicznej nakłady inwestycyjne obejmują środki wydane za wytworzenie, zakup bądź modernizację: budynków i budowli, maszyn i urządzeń technicznych, środków transportu, narzędzi, przyrządów, ruchomości i wyposażenia.
Skumulowane nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej poniesione w województwie pomorskim w latach 1999-2005 wyniosły 46 mld zł, co stanowiło 5,4 proc. inwestycji krajowych. Wielkość nakładów inwestycyjnych w przeliczeniu na mieszkańca pozwala na dokonanie porównań międzyregionalnych. W omawianym okresie w województwie pomorskim kształtowała się ona w na poziomie 3,4 tys. zł, co plasowało region na 5. pozycji w kraju. Wyraźnie wyższe nakłady odnotowano jedynie w województwie mazowieckim, dolnośląskim i wielkopolskim.
W strukturze branżowej nakładów inwestycyjnych dominował przemysł oraz obsługa nieruchomości i firm. Na każdą z tych sekcji przypadało ponad 20 proc. ogółu nakładów inwestycyjnych. Znacznym, ponad 10 proc. udziałem w inwestycjach cechował się transport, gospodarka magazynowa i łączność oraz handel hurtowy i detaliczny. Ponad 5 proc. udziałem wyróżniało się budownictwo oraz pozostała działalność usługowa. Znaczenie innych branż było wyraźnie mniejsze.
Rysunek 1. Wielkość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej według województw w latach 1999-2005
Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie danych GUS.
Rysunek 2. Struktura nakładów inwestycyjnych według sekcji PKD w województwie pomorskim na tle Polski w latach 1999-2005
Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie danych GUS.
Struktura nakładów inwestycyjnych w województwie pomorskim w nieznacznym stopniu odbiegała od struktury ogólnopolskiej. Kilka różnic było jednak zauważalnych. Najbardziej istotną był niższy od krajowego udział inwestycji w przemyśle. Z kolei znaczenie obsługi nieruchomości i firm oraz pozostałych usług było wyższe niż przeciętnie w Polsce. Wymienione różnice odzwierciedlają specyfikę struktury gospodarczej Pomorza, w której usługi odgrywają bardzo dużą rolę, a znaczenie przemysłu jest relatywnie małe.
Zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego mają nakłady inwestycyjne w sektorze przedsiębiorstw. W latach 2002-2005 przedsiębiorstwa działające na terenie województwa pomorskiego poniosły nakłady inwestycyjne rzędu 14,9 mld zł. Udział regionu w inwestycjach krajowych kształtował się w tym zakresie na poziomie 5,3 proc. W przeliczeniu na mieszkańca inwestycje w sektorze przedsiębiorstw wynosiły w omawianym okresie 6,8 tys. zł. Ten wynik plasował region na 5. miejscu w kraju. Struktura nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw jeszcze wyraźniej odzwierciedla usługowy charakter gospodarki regionu. Udział usług rynkowych w inwestycjach sięgał 51 proc., a przemysłu wynosił niecałe 45 proc. Natomiast w skali kraju największy udział w nakładach inwestycyjnych miał przemysł (55 proc.).
Z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego niezwykle istotną rolę odgrywają inwestycje samorządowe. Kształtują one warunki życia i mają znaczenie we wzmacnianiu atrakcyjności inwestycyjnej regionów. W latach 1999-2005 majątkowe wydatki inwestycyjne samorządów wszystkich trzech szczebli wynosiły 7,8 mld zł, co stanowiło 6,2 proc. ogółu wydatków krajowych. W przeliczeniu na mieszkańca wydatki inwestycyjne samorządów kształtowały się na poziomie 3,6 tys. zł. W rankingu regionów uwzględniającym ten wskaźnik województwo zajęło trzecie miejsce. W badanym okresie 60 proc. nakładów inwestycyjnych wydatkowano z budżetów gmin, około 27 proc. finansowane było przez miasta na prawach powiatu. Jedynie niecałe 7 proc. inwestycji pochodziło z budżetów województw, a 6 proc. finansowane było przez powiaty ziemskie. W porównaniu do innych regionów województwo pomorskie cechowało się dużym udziałem powiatów grodzkich w inwestycjach.
Podsumowując powyższą analizę, sformułować można następujące wnioski. Po pierwsze, województwo pomorskie cechowało się w badanym okresie ponadprzeciętnymi nakładami inwestycyjnymi w podmiotach gospodarki narodowej. Należy jednak zauważyć, że wraz z województwem śląskim otwierało ono raczej grupę regionów przeciętnych niż zaliczało się do ścisłych liderów. Po drugie, w strukturze inwestycji dominowały usługi rynkowe, co odzwierciedla charakter gospodarki regionu i wskazuje na pozytywne kierunki jej dalszych przekształceń. Po trzecie, region cechował się wysokimi wydatkami inwestycyjnymi samorządów, co pozwalało przede wszystkim na poprawę lokalnej infrastruktury technicznej i społecznej, która ma duże znaczenie dla kształtowania warunków życia i atrakcyjności inwestycyjnej regionu.
Rysunek 3. Wielkość nakładów inwestycyjnych w sektorze przedsiębiorstw według województw w latach 2002-2005
Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie danych GUS.
Na zakończenie warto wspomnieć o jeszcze jednej kategorii – nakładach na działalność badawczo-rozwojową. Nie jest to kategoria w pełni mieszcząca się w definicji nakładów inwestycyjnych. Patrząc jednak z punktu widzenia rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, wszelkie nakłady prowadzące do zwiększenia zasobu wiedzy, generowania i wdrażania innowacji traktować można w kategoriach inwestycji. W zakresie nakładów na działalność badawczo- -rozwojową w przeliczeniu na mieszkańca województwo zajęło w 2005 r. wysokie, 3. miejsce. Jednak dystans, jaki dzielił je do województwa małopolskiego, a w szczególności do mazowieckiego, był znaczny. Mimo wysokiej pozycji regionu w rankingu polskich województw, nakłady te w kontekście celów Strategii Lizbońskiej były ciągle bardzo niskie – stanowiły jedynie 0,48 proc. PKB wytwarzanego na Pomorzu. Strategia Lizbońska zakłada wzrost udziału omawianych wydatków do poziomu 3 proc. Lider rankingu – województwo mazowieckie – w 2005 r. cechowało się udziałem na poziomie 1,2 proc. Ta różnica najlepiej pokazuje, jak całej Polsce, w tym Pomorzu, daleko jeszcze do osiągnięcia zakładanego celu.
Rysunek 4. Wielkość majątkowych wydatków inwestycyjnych samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich według województw w latach 1999-2005
Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie danych GUS.
Rysunek 5. Nakłady na działalność badawczo-rozwojową na mieszkańca według województw w 2005 r.
Źródło: Opracowanie IBnGR na podstawie danych GUS.