Region Morza Bałtyckiego bezustannie stawia czoła rosnącej globalnej konkurencji. Jednak żadne z państw czy regionów wokół Bałtyku nie są szczególnie znane głównym potentatom w skali globalnej, na przykład Azji. Rządy, organizacje i obywatele spoza regionu mają problemy w rozróżnieniu cech charakterystycznych dla poszczególnych krajów. Natomiast agencje do spraw przyciągania inwestycji zagranicznych poszczególnych krajów w regionie zmuszane są do większych wysiłków w celu zwrócenia uwagi na krajową lub regionalną gospodarkę. Większość krajów w regionie jest mała, ale są także duże, takie jak Rosja, Niemcy i Polska. W tych ostatnich tylko niektóre tereny są częścią Regionu Morza Bałtyckiego, na przykład Pomorze. Zarówno małe kraje, jak i regiony tych większych są świadome, że wyzwaniem globalizacji jest zwiększanie konkurencyjności i innowacyjności.
Stworzenie Regionu Morza Bałtyckiego nie jest koncepcją nową, aczkolwiek do końca ery komunizmu nic się w tym zakresie nie działo. Zamiast tego kraje nordyckie rozwinęły współpracę odrębnie. Po przemianach w byłych krajach socjalistycznych coroczne szczyty Bałtyckiego Forum Rozwoju zbliżyły polityków oraz innych zaangażowanych uczestników do dyskusji nad możliwościami stworzenia regionu wokół Morza Bałtyckiego. Pomysł ten nawiązuje do dawnej idei Ligi Hanzeatyckiej.
Od czasu do czasu pojawiają się głosy, że mamy do czynienia ze sprzecznością pomiędzy skupianiem się na pojedynczych krajach z jednej strony, a mówieniem o „megaregionie” składającym się z kilku krajów i regionów z drugiej. Wątpliwości te nie są uzasadnione. Nie jest to bowiem kwestia wyboru „albo, albo”. Nawet jeśli kraje w regionie w jakiś sposób konkurują, to na pewno mogą też odnosić korzyści ze współpracy w obszarach wspólnego interesu. To wielowymiarowe odejście jest esencją dla tworzenia klastrów w sferze biznesu, uczelni, jednostek terytorialnych lub ich kombinacji.
Region Morza Bałtyckiego zdobył obecnie pozycję i uznanie – posiada mocne filary gospodarcze i badawczo-rozwojowe. Osiągnął masę krytyczną dającą mu doskonałe perspektywy dalszego rozwoju. Wskazują na to między innymi ostatnie badania dotyczące regionu, przeprowadzone przez Harvard Business School, Stockholm School of Economics i University in Lund.
Z raportu „The State of the Region Report 2005” (dostępny na stronie www.vinnova.se) płyną następujące wnioski dotyczące rozwoju regionu:
- stabilny i imponujący realny wzrost PKB przez ostatnie 10 lat,
- jedyny „megaregion” w Europie, który osiągnął na przestrzeni lat cele wyznaczone przez Strategię Lizbońską,
- poziom dobrobytu w niektórych krajach należy do najwyższych na świecie, a w innych notowany jest najszybszy wzrost,
- opierając się na różnych definicjach, w regionie występuje 7-8 wiodących klastrów gospodarczych o znaczeniu globalnym,
- rozwój międzynarodowych sieci współpracy, w tym bardzo obiecująca sieć biofarmaceutyczna, łącząca świat nauki, biznesu i instytucji publicznych,
- wysoki poziom inwestycji w badania i rozwój – z 7 liderów globalnych w tym zakresie 5 krajów należy do regionu,
- generalnie wysoki, pomimo zróżnicowania, poziom efektywności rządów i administracji.
Na bazie przeprowadzonych analiz Vinnova podjęła w 2004 roku dwie inicjatywy mające dalej stymulować innowacyjność, konkurencyjność, wzrost gospodarczy i dobrobyt w regionie. Ze względu na już osiągnięte charakterystyki ambicją było dążenie do uzyskania innowacyjności i konkurencyjności w perspektywie globalnej. Metodą wybraną do wskazania dalszych inicjatyw rozwojowych było połączenie podejścia megaregionalnego z benchmarkingiem względem innych europejskich oraz globalnych regionów.
Jedna z inicjatyw polegała na połączeniu sił z Bałtyckim Forum Rozwoju w celu weryfikacji wcześniejszych deklaracji politycznych odnośnie Regionu Morza Bałtyckiego. Zainicjowanie Baltic Sea Initiative 2010 było wynikiem innowacyjnego połączenia sił. Coroczne szczyty, różnego rodzaju warsztaty oraz inne działania zbliżały partnerów ze sfery badawczej, biznesu, administracji publicznej w celu identyfikacji i rozwoju współpracy międzynarodowej w różnych obszarach istotnych dla konkurencyjności i innowacyjności regionu. Z uwagi na występujące podobieństwa i różnice od początku było oczywiste, że nie ma jednej metody odpowiadającej wszystkim i że zrównoważony wzrost nie pojawi się bez zaangażowania różnych partnerów lokalnych. W celu wspierania i dokumentowania potencjału regionu w ramach Baltic Sea Initiative, Vinnova sfinansowała projekt badawczy State of the Region Reports 2004 i 2005.
Przy okazji szczytu Bałtyckiego Forum Rozwoju, który odbył się w 2005 roku w Sztokholmie, nadano inicjatywie BSI nowy wymiar, ponieważ pojawiła się duża liczba nowych partnerów gotowych do podjęcia działań. Powstał komitet sterujący, składający się z przedstawicieli Nordyckiej Rady Ministrów, Vinnovy i TEKESu (reprezentujących agencje innowacyjne), Scanbaltu, Rady Doradczej Krajów Bałtyckich, Baltic Inward Investment & Promotion Agencies i Bałtyckiego Forum Rozwoju.
Komitet ten zadecydował o skupieniu się na następujących obszarach w kolejnym okresie działania:
- rozwoju międzynarodowego systemu innowacji, bazującego na klastrach i innowacjach stymulowanych przez rynek,
- rozwoju współpracy międzynarodowej w zakresie badań naukowych,
- przezwyciężaniu przeszkód dla rozwoju rynku finansowego,
- stworzeniu marki regionu i marketingu.
Kolejna inicjatywa – Northern Cluster Alliance – jest ukierunkowana na zbudowanie międzynarodowej sieci współpracy w zakresie stymulowania rozwoju klastrów i ułatwienie kontaktów między kluczowymi agencjami proinnowacyjnymi w regionie Morza Bałtyckiego. Stworzona sieć gromadzi reprezentantów z poszczególnych krajów operacyjnie odpowiedzialnych za rozwój systemów innowacyjnych oraz umożliwia wymianę dobrych praktyk, benchmarking i rozwój szkoleń w zakresie stymulowania klastrów.
W sierpniu 2005 roku Northern Cluster Alliance zdecydowała się przedstawić Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw Komisji Europejskiej aplikację na regionalny program rozwoju innowacyjności w ramach konkursu InnoNet. W zaproponowanym projekcie większość członków Nothern Cluster Alliance we współpracy z Radą Nordycką i Nordyckim Centrum Innowacji połączyło siły na poziomie politycznym i operacyjnym, aby zapoczątkować:
- stworzenie wspólnych ram dla stymulowania i ewaluacji innowacyjności,
- realizację jednego lub więcej ponadnarodowych programów innowacyjnych,
- studia nad europejskimi ponadnarodowymi inicjatywami na rzecz innowacyjności, służącymi realizacji Strategii Lizbońskiej.
Krajami uczestniczącymi w projekcie są: Polska, Łotwa, Estonia, Rosja, Finlandia, Szwecja, Norwegia, Islandia i Dania. Decyzja Komisji Europejskiej odnośnie realizacji tego projektu jest pozytywna, co oznacza, że już wkrótce zacznie odbywać się wiele spotkań w regionie odnośnie innowacyjności. Czas operacyjnej współpracy jest już bardzo blisko. Nie możemy doczekać się, aby poznać wszystkie zainteresowane strony. Serdecznie zapraszamy do współpracy i udziału w projekcie!